Carving a Halloween

Za sprawą amerykańskiego artysty Raya Villafane’a w sztuce carvingu pojawił się nowy styl – rzeźbienie twarzy w dyniach. I choć były osoby, które wcześniej rzeźbiły przecież twarze to jednak ten amerykański artysta spowodował prawdziwy boom na to niecodzienne rękodzieło. Najczęściej takie dynie rzeźbi się w okresie od września do listopada, z kulminacyjnym momentem na Halloween. Sztukę rzeźbienia twarzy w dyniach w Polsce od kilku lat propagują również polscy mistrzowie carvingu Paweł Sztenderski oraz Dominika Sadowska.

(…) swoją pierwszą twarz z dyni wykonałem w roku 2012. Inspirowałem się oczywiście pracami Ray’a, a także Alexa Neumayera. Zresztą tak było jeszcze przez kilka następnych lat. Dopiero od niedawna wspólnie z Dominiką poszukujemy własnego stylu w rzeźbieniu twarzy i strasznych postaci z dyni oraz z batatów, czyli słodkich ziemniaków (…) – mówi Paweł Sztenderski, Mistrz Polski w rzeźbieniu w owocach i warzywach.

Historia i geneza Halloween

Nazwa halloween najprawdopodobniej wywodzi się ze słów All Hallows’ E’en, czyli wcześniejszym „All Hallows’ Eve” co po prostu oznacza wigilię Wszystkich Świętych [1].

Halloween jako szerzej znane wydarzenie pojawiło się w Polsce w latach 90. Moda ta przywędrowała do nas z USA. Rozmach i skala tego wydarzenia za oceanem sprawia, że ten kraj uważamy za światowe centrum Halloween. Fakt, że Amerykanie w 2014 wydali na halloweenowe przebrania, dekoracje, słodkości itp. prawie 6 miliardów dolarów tylko potęguje takie przeświadczenie. I mimo, że dzisiaj USA uznaje się za wiodące prym w tym wydarzeniu to jednak nie tam pojawiła się ta tradycja [2].

Najbardziej popularna wersja powstania tradycji Halloween wiąże się z celtyckim świętem na powitanie zimy oraz związanym z nim obrządkiem Samhain. Już ponad dwa tysiące lat temu na obszarach dzisiejszej Wielkiej Brytanii oraz w północnej Francji tego dnia żegnano lato oraz witano zimę, a także obchodzono święto zmarłych.

Kapłani celtyccy – druidzi uznawali, że w ten dzień zaciera się granica między zaświatami, a światem ludzi żyjących, zaś zarówno złym, jak i dobrym duchom, łatwiej było przedostać się do świata żywych. Zjawy przodków czczono i zapraszano do domostw, złe duchy z kolei odstraszano. Istotnym elementem obchodów Samhain było również palenie ognisk. Na ołtarzach poświęcano bogowi resztki plonów, zwierzęta i ludzi. Paląc chciano dodawać słońcu sił do walki z ciemnością i chłodem. Wokół ognisk odbywały się tańce śmierci. Symbolem święta Halloween były noszone przez druidów czarne stroje oraz duże rzepy, ponacinane na podobieństwo demonów. Sądzi się, iż właśnie z potrzeby odstraszania złych duchów wywodzi się zwyczaj przebierania się w ów dzień w dziwaczne stroje i zakładania masek.

Po 835 roku pod wpływem chrześcijaństwa zwyczaj zaczął zanikać, gdy uroczystość Wszystkich Świętych została przeniesiona z okresu Wielkanocnego na 1 listopada.

Kościoły chrześcijańskie przeciwstawiły się obchodzeniu Halloween wprowadzając Dzień Zaduszny. W XIV wieku wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych zostało wprowadzone do liturgii rzymskiej i upowszechnione w całym Kościele.

Irlandzcy imigranci sprowadzili tradycję do Ameryki Północnej w latach 40-tych XIX wieku. 31 października 1920 roku w mieście Anoka w stanie Minnesota odbyła się pierwsza w Stanach Zjednoczonych parada z okazji Halloween. Uczestnikami parady byli mieszkańcy, przebrani w kolorowe stroje popularnych postaci. W kolejnych latach pochód organizowano corocznie 31 października. W roku 1937 Anokę ogłoszono światową stolicą Halloween.

Po zakończeniu II Wojny Światowej tradycja Halloween trafiła do krajów Europy Zachodniej, a po roku 1989 również do Europy Wschodniej [3].

Jedną z najbardziej popularnych ikon obchodów halloween jest tzw. Jack-o’-lantern. To halloweenowa lampa zrobiona z wydrążonej dyni. Wycina się w niej otwory i wkłada zapaloną świecę.

Historia halloweenowych latarni wywodzi się z Irlandii. Dawniej robiono je z brukwi, buraków, rzepy. Dynie nie były wówczas tak popularne. Po raz pierwszy dynię zamiast rzepy użyto w Wielkiej Brytani. Łatwiej się ją rzeźbiło i była większa. Jednak to dopiero w USA dynia zaczęła być symbolem czasu halloween [4].

Latarnię na halloween nazywa się latarnią Jack’a (ang. Jack-o’-Lantern), ku pamięci irlandzkiego farmera Jacka. Wg różnych legend kilka razy oszukał on diabła. Jego dusza po śmierci nie zaznała jednak spokoju i błąkała się pomiędzy niebem a piekłem! Aby Jack nie zbłądził w ciemnościach otrzymał on od diabła ogniki, mające rozświetlać mu drogę. Aby nie poparzyć się w ręce Jack umieścił je w wydrążonej rzepie [5],[6]. O legendzie irlandzkiego farmera możecie przeczytać w osobnym artykule tutaj – Legenda Stingy Jacka.

Halloween jest świętem kontrowersyjnym. Wzbudza emocje zarówno w Polsce [7] jak i za granicą [8]. Pogańskie pochodzenie tego obrządku i związany z nim kult demonów sprawia, że Halloween jest bardzo mocno negowane przez kościół chrześcijański.

(c) Paweł Sztenderski

źródła:

[1] https://pl.wikipedia.org/wiki/Halloween

[2] http://www.radiozet.pl/Rozrywka/O-tym-sie-mowi/Halloween-historia.-Skad-wzielo-sie-to-popularne-swieto-00012884

[3] https://pl.wikipedia.org/wiki/Halloween

[4] https://pl.wikipedia.org/wiki/Jack-o%E2%80%99-lantern

[5] http://puellanova.pl/historia-dyni-czyli-czym-jest-jack-olantern-legenda-o-irlandczyku-jacku/

[6] http://www.bajkowyzakatek.eu/2011/10/legendy-swiata-irlandia-jack-o-lantern.html

[7] http://www.traditia.fora.pl/szatan-nie-umarl-ezoteryka-okultyzm-balwochwalstwo,44/o-halloween,5096.html

[8] http://wiadomosci.onet.pl/swiat/katolicka-ofensywa-przeciwko-halloween/hnr4w

Zdjęcia Halloween’owych dyń z wernisażu fotograficznego wycięte w kadrze. Autorzy prac: zespół CARVING-ART Paweł Sztenderski w składzie: Dominika Sadowska, Grzegorz Gniech, Paweł Sztenderski. Fotografia: Robert Jop